De naam De Burchgrave en alle varianten zijn archaïsche schrijfwijzen van het woord (de) burggraaf. Burggraaf (van het middeleeuws Latijn gravius ‘opzichter' van de burg 'burcht') betekent niet noodzakelijk de rang of titel van burggraaf, maar kan ook kastelein als in slotvoogd of kasteelheer betekenen. De Nederlandse Familienamenbank van het Meertens instituut geeft als verklaring voor de naam 'Burggrave' op dat het een beroepsnaam is, dus dat de naamdrager een baan als burggraaf of kastelein had of een dergelijk ambt bekleedde. Frans de Brabandere geeft op pagina 156 van zijn Woordenboek van de familienamen in België en Noord-Frankrijk, 2003, onder het lemma 'Borggra(e)ve, (de)' geen verklaring, maar enkel dat het van het Middelnederlandse borchgrave komt. Bij Jules Herbillon en Jean Germain hun Dictionnaire des noms de famille en Belgique Romane et dans les régions limitrophes, 1996, lezen we op pagina 148 dat 'Burghgraeve' een nom de dignité (waardigheidsnaam) is.
Uit het hertogdom Brabant is er een familie De Borchgrave die vrij expliciet verwijst naar een burggraaf van Altena als hun oorsprong. Dit is wel zeker een andere familie, onverwant aan de onze, maar het is dus niet vergezocht te veronderstellen dat nog een andere burggraaf oorsprong zou kunnen zijn van een naamdragende familie. Het is dus waarschijnlijk dat onze naam op de een of andere manier iets te maken heeft met een van de verschillende kasteleinen of burggraven uit het middeleeuwse graafschap Vlaanderen. Met welke kasteelheer of op welke manier het uit een van deze burggraven afstamt, daar hebben we het raden naar. Hieronder vind u een overzicht van de burggraven van Vlaanderen rond 1100.
Sommige burggraven waren opzichter van een grafelijke burcht zoals Diksmuide (), sommigen onder hen zelfs de vertegenwoordiger van de graaf in de kasselrij (gerechtelijke en administratieve onderverdeling binnen het graafschap Vlaanderen) zoals onder andere Gent en Douai (), anderen waren kasteelheer van kleinere burchtjes (deze staan niet op de kaart, behalve Vijve (V)). Belle en Aalst kregen pas later een grafelijke burggraaf.
In het Woordenboek van de familienamen van De Brabandere staat een zekere Petrus Borgrave (1280) uit Ieper vermeld. Dit is de oudste vermelding die De Brabandere geeft en zou dus eventueel een oorsprong kunnen zijn, maar de kans is reëel dat de oorsprong elders ligt en ouder is, maar dat louter omwille van het overleven van bepaalde archiefstukken in Ieper (of toch kopieën er van) en het verloren gaan van andere stukken elders, er niks zo oud gevonden werd op andere plaatsen. Andere vermeldingen zijn terug te vinden in Nord Pas de Calais (1309) en Tielt. Hij vermeldt ook een vroege vindplaats van de naam in Sint-Eloois-Vijve (1382). Er zijn 19de-eeuwse historici die concludeerden dat Vijve een oorsprong is voor een familie.
Aan het begin van deze genealogische speurtocht, leek het aannemelijk dat onze oorsprong in de omgeving van Ieper moest gezocht worden. Nu onze familie tot aan het begin van de 16de eeuw terug te voeren is zou een andere oorsprongsplaats wel eens waarschijnlijker kunnen zijn. Eén van de zaken die een hint zouden kunnen zijn is het antwoord op de vraag 'Waar kwamen de families 'Burchgrave' en Legier(s) samen in de buurt voor rond 1450-1500?'...